Chiến tranh và hòa bình (tiếng Nga:  Война и мир, Voyna i mir) là bộ tiểu thuyết sử thi của đại văn hào Lev Nicolayevich Tolstoy, được xuất bản lần đầu tiên từ năm 1865 đến năm 1869, đã được dịch ra hầu hết ngôn ngữ, dựng phim và nhiều loại hình nghệ thuật khác, được đánh giá là một trong những tiểu thuyết vĩ đại nhất thế giới mọi thời đại.

Nhân dân là nhân vật trung tâm của thiên anh hùng ca, Tolstoy muốn làm nổi bật tính chất nhân dân anh hùng quyết định vận mệnh lịch sử của dân tộc. Oái ăm thay, kiệt tác có mặt khắp các thư viện và là sách gối đầu giường của nhiều trí thức, nhưng không hấp dẫn lắm với công chúng bình dân, nhất là giới trẻ ngày nay. Vì sao? Vì tác phẩm quá đồ sộ, tuyến nhân vật và diễn biến phức tạp, tính lịch sử và kinh điển đã thay đổi theo thời gian hoặc lý do nào khác?

Kiệt tác Chiến tranh và hòa bình

Chiến tranh và hòa bình dài, xưa và đầy chất Nga. Chiến tranh và hòa bình nhạy cảm, thích đáng và nhân văn. Vượt bậc. Cuộc đời có thể giàu ý nghĩa hơn nếu độc giả cho Tolstoy một cơ hội. Andrew Kaufman có tham vọng mãnh liệt với việc cho Chiến tranh và hòa bình một cơ hội: Sự thông thái của Tolstoy trong thời buổi hỗn loạn. Sau khi viết cho nhiều tạp chí văn học và xuất bản tài liệu nghiên cứu Tìm hiểu về Tolstoy (Understanding Tolstoy, 2011), ông muốn chia sẻ tình yêu của mình với công chúng rộng rãi hơn. Kết quả là cuốn sách Cho Chiến tranh và hòa bình một cơ hội (Give War and Peace a Chance, nhà xuất bản Simon và Schuster, dày 288 trang, tên gần giống ca khúc Give Peace a Chance nổi tiếng của John Lennon). Kaufman công tâm ghi chú về mảng nhân vật sống động và chuỗi tình tiết Chiến tranh và hòa bình theo sự miêu tả cuộc sống quý tộc Nga suốt thời gian Napoleon xâm lược Nga.

Tài liệu gồm 12 chương theo các chủ đề như Chủ nghĩa lý tưởng, Hạnh phúc và Tình yêu. Kaufman kết hợp thảo luận Chiến tranh và hòa bình với các chi tiết về cuộc đời của Tolstoy, ví dụ thời thơ ấu, hôn nhân, kinh nghiệm của trẻ em nông dân, và những cuộc đấu tranh riêng tư trong gia đình của đại văn hào. Chẳng hạn, Kaufman nhấn mạnh mối quan hệ thi thoảng lạnh nhạt của nhà văn với cha mẹ, so sánh với các mối quan hệ gia đình tương tự trong Chiến tranh và hòa bình. Thậm chí, Kaufman còn so sánh một cái chết trong tác phẩm vĩ đại với sự mất mát con vật cưng của Tolstoy. Cách thức dẫn giải tác phẩm phê bình văn học có thể không vừa ý tất cả độc giả, nhưng Kaufman thông minh và xác đáng hơn là cảm tính.

Kaufman không giải thích lý do ông nghĩ rằng thời đại này đang xô bồ. Ông nói về Đại suy thoái và đề cập các cuộc chiến tranh ở nước ngoài, nhưng không nhấn mạnh những sự kiện hiện tại. Tập trung vào nhân vật, hạn chế suy diễn cá nhân. Chiến tranh và hòa bình, xét cho cùng, nói nhiều về trận đại chiến Borodino: Moscow oanh liệt kháng cự đội quân xâm lược La Grande Armée do Napoleon ngày 7.9.1812, và các sự kiện lịch sử khác. Ngược lại, Kaufman ít đưa ra quan điểm lịch sử và chính trị của mình.

Kaufman thường xuyên trở lại với những nhân vật ông yêu thích. Chủ yếu là Pierre Bezukhov, con rơi của lão bá tước Nga Bezukhov, từ hải ngoại về nước để khởi nghiệp, ở chương I. Bezukhov vụng về, ngây thơ và hiền lành. Kaufman yêu sự chất phác hồn nhiên của chàng; ông phân tích sắc sảo lúc Bezukhov sống “theo trực giác”, đột ngột cảm nhận rõ rệt về người khác và cách họ chan hòa với vạn vật tử tế. Một nhân vật yêu thích khác của Kaufman là Nikolai Rostov, con trai cả của bá tước Ilya Rostov, nhà quý tộc hàng đầu Moscow. Rostov nhiệt thành và bốc đồng, hăng hái tham gia quân phiêu kỵ chống Pháp xâm lược. Tinh thần vị tha của Rostov quyến rũ Kaufman. Thảo luận về những thiệt thòi do mạo hiểm của Rostov, ví dụ, ông phân tích niềm say mê khi nghe em gái hát mặc dù chàng đang xấu hổ vì thảm họa tài chính. Kaufman mô tả nhuần nhị sự thấu cảm của Tolstoy với hai nhân vật này.

Đáng chú ý, độc giả có thể cảm nhận sự gần gũi giữa các nhân vật khó chịu và sâu sắc của Tolstoy. Cha con Nikolai và Andrei Bolkonsky sáng suốt, kiêu hãnh và bề ngoài lạnh lùng, được miêu tả một cách cẩn thận như Bezukhov và Rostov. Nhà Bolkonsky là quý tộc nông thôn, tự hào về dòng dõi và sự phục vụ lâu dài cho chính quyền Nga. Andrei được coi là kiêu kỳ, cá biệt với hầu hết nhân vật khác, còn người cha Nikolai gàn dở với đầu óc sắc sảo. Kaufman dành ít thời gian cho nhà Bolkonsky, rõ ràng là không xứng với sự nhạy cảm của họ. Thật đáng tiếc, vì họ có sức hấp dẫn mạnh mẽ riêng.

Sau hết, Kaufman khẳng định Tolstoy là tác gia khôn ngoan, am tường cuộc sống. Đây chỉ là một phần lý do tuyệt vời để đọc Chiến tranh và hòa bình. Mô tả về cái chết của nhân vật chính ở cuối câu chuyện thật ám ảnh và đáng sợ. Không uyên thâm và không đáng ca ngợi: người ta gần như sẽ biết cái chết ra làm sao khi đọc đoạn này. Vấn đề này hạ thấp Tolstoy trên bảng chấm điểm các lý do nên đọc Chiến tranh và hòa bình của giám khảo Kaufman, nhưng càng khẳng định vị thế của đại văn hào. Chiến tranh và hòa bình phong phú về tinh thần, lại đầy bất ổn. Kaufman rất có lý, độc giả nên cho kiệt tác vĩ đại này một cơ hội.

Tri Sơ tổng hợp (Theo Andre van Loon)
Nguồn: Người Đại Biểu

Các bài viết khác

• Thế giới cổ tích u sầu đẹp đẽ của Oscar Wilde
• PHÁT ĐỘNG CHƯƠNG TRÌNH "SÁCH CHO TRẠI GIAM"
• Tác giả trẻ gốc Việt thắng giải thơ lớn nhất Anh quốc
• Xuất bản tiểu thuyết của Trần Dần ở Hàn Quốc
• Đình chỉ phát hành sách mới của Tạ Duy Anh vì đen tối, u ám
• Giới xuất bản trong nước vẫn e dè với sách đoạt giải thưởng
• Sự chuyển đổi của người viết trẻ
• Thị trường sách đang mất cân đối
• Những điều các bậc cha mẹ có thể học được từ tiểu thuyết ‘Giết con chim nhại’
• Nhà văn Umberto Eco: Từ triết gia tới nhà văn ăn khách trên thế giới
• Xem thêm các bài viết khác >>