Đồ tể là tên truyện ngắn làm đầu đề của tập sách gồm nhiều truyện ngắn mới của Nguyễn Trí (NXB Trẻ, 2014). Đồ tể hấp dẫn ở cốt truyện, ở cách kể. Như nhiều truyện ngắn của Trí. Đọc rồi mới thấy tác giả là người có tình, nghĩ ngợi thâm sâu, nhân hậu, có cái run sợ khi sống và hành xử với đời.

Truyện Đồ tể kể về nghề làm thịt heo cho quán cháo lòng, là một trong các nghề tác giả từng theo khi kiếm sống. Nên Trí rành lắm, tỉ mỉ lắm và cũng run lắm. Sự run rẩy của một người biết giới hạn, lại đã đọc rất nhiều sách, sách khó, nghe nói đọc cả Lênin toàn tập. Đọc thiên kinh vạn quyển để xem các tác giả lớn miêu tả cuộc sống theo cách nào. Trí miêu tả cuộc sống theo cách Trí. Bản thân Trí từng là người ở Bến tắm ngựa, gọi theo cách giang hồ đặt tên cho nơi tập hợp những người khổ cực nhất gầm trời. Khi gặp Trí thấy anh có khuôn mặt của người ở bến này nhưng lại có một tâm hồn như trẻ thơ, chân thành, cởi mở, có vẻ không giấu giếm cái gì, và có cả sự bồn chồn của một người say việc. Trí đang say viết. Nhiều truyện ngắn đã được người đọc đón nhận, Trí đã là người có bến riêng trong nghề và không thể trùng lặp với ai. Có chăng cái cách anh cảm và nghĩ, và lối viết tài hoa ấy gần với thơ của Bùi Chí Vinh, một người thơ tài có màu sắc phương Nam độc đáo.

Những câu chuyện Trí kể có thể gặp rất nhiều trong các trang báo, nhất là báo về pháp luật và an ninh. Nhưng các câu chuyện báo chí đó đơn thuần thông tin cho người đọc cái vừa xảy ra. Có nhiều người mới vào nghề non tay đã chỉ thông tin một chuyện đọc vậy để biết vậy. “Đơn thuần thông tin” (chữ Hồ Anh Thái hay dùng) không hề có trong truyện ngắn của Trí. Trí có vô số thông tin và đã biến thông tin đó thành thế giới tưởng tượng của riêng anh để truyện nào cũng có nhân vật rõ tới sờ thấy được và tình huống truyện rất kỳ lạ và cái quan trọng là cảm xúc nhân văn tràn đầy ở người viết biến những cái thông thường thành cảm xúc chung lớn lao. Như truyện Đồ tể. Một chàng đẹp trai có chân trong đội bóng chuyền có hàng chục nhan sắc vây vo nhưng chàng yêu tiểu thư con nhà có cha và anh dạng sĩ quan triều cũ. Cả nhà chuẩn bị phỏng vấn để đi Hoa Kỳ. Nàng ở lại theo trai nghèo đẻ ba đứa con rồi cùng chồng trằn lưng qua khốn khó. Truyện này không có chữ tình yêu cũng chẳng có một dòng mùi mẫn cho tình yêu nhưng tình huống cuộc đời của hai con người là bài ca tình yêu lớn lao đến độ nó khỏa lấp cái sự bạo tàn của nghề đồ tể. Giết lợn. Mô tả con lợn không ngu mà có giác quan thứ sáu để tìm cách lẩn trốn cái chết. Tả con trâu và cách đồ tể lột da trâu dã man khi con trâu bị lột da chớp nhoáng toàn thân đỏ lòm đã kêu cái tiếng kêu thảm thiết của một sinh linh trước cái chết đau đớn. Có những chi tiết đó đọc là thấy run sợ. Run sợ cả khi ông chủ quán múc tiết đọng của lợn pha rượu uống để lấy sức khỏe. Những chi tiết rùng rợn ấy có nhiều. Nhưng cái giỏi của tác giả là phía sau đó ngời ngợi khuôn mặt một người đàn bà từng là tiểu thư danh giá đang chờ đợi đồng tiền chính đáng mà người đàn ông cực nhọc làm lụng đem về. Phía sau đó là khuôn mặt ba đứa trẻ kháu khỉnh sinh ra từ tình yêu. Phía sau đó có căn chòi mà bạn cùng đội bóng chuyền dựng lên cho hai vợ chồng “đồ tể” tá túc. Phía sau đó là cách đi về thẳng đường của người chồng  không rẽ ngang dọc như nhiều bợm nhậu khác, về với vợ con trong túp lều rách… Bên cạnh đó là khuôn mặt khát khao làm mẹ của bà chủ quán giàu… Rồi đám bạn tếu táo của chàng “đồ tể” lý giải cái chuyện chàng này mắc bẫy ở nhà chủ quán… Tác giả thấu hiểu mọi lẽ ở cuộc đời mà anh quen thuộc làm như là thản nhiên như vô tình đi lướt qua nhưng để lại ấn tượng thật sâu đậm làm nhòe đi cái cực mà tôn cái đẹp lên. Rất nhiều truyện ngắn của Trí có màu sắc này. Đời sống trong truyện dữ dội và đau khổ, như ta vẫn nói là hiện thực trần trụi – nhưng cách Trí miêu tả không dụng tâm chỉ là miêu tả. Trí quan sát để mắt tới nhiều cảnh ngộ thực lòng chia sẻ với các thân phận nhọc nhằn của bến tắm ngựa.

Các truyện đều không dài dòng. Trí viết theo cách tỉ mỉ quan sát. Cái cách chấm phết nhưng rất ra màu sắc, có góc có cạnh nổi rõ có thể cầm nắm được từ tính cách nhân vật đến tình huống truyện. Truyện của Trí thu hút người đọc từ một số câu rất thông thường. Trong tập Bãi vàng, đá quý, trầm hương người viết bài này đụng một câu mà khoái mãi: “Tôi đã qua nhiều những bãi vàng đá quý. Bãi nào cũng gian khó đầy mình.” Kiểu câu này ai cũng có thể nói nhưng cái chữ đầy mình trong câu không phải ai dùng cũng lên được như Trí. Trong văn chương để người đọc nhìn ra được một cá tính, một cái gì như trời cho người cầm bút là cả một sự vui mừng.

Các truyện ngắn của Trí thường có một câu chuyện, là thế giới của cái ác nếu lần đầu đọc nó, không truyện nào yên ổn mà rất bất an và mong manh. Nhưng hãy đọc lại nó và sẽ thấy cái âm hưởng chung là cái tình giữa con người lúc nào cũng hiện hữu. Trong tập có truyện Ngoại tình mô tả hai vụ ngoại tình có giằng có kéo từ vụ này tới vụ kia. Cũng là truyện có độ lạnh nhất nhưng vẫn gợi tới lòng thương. Người nghèo vẫn khổ ngay cả khi có tiền…

Sau cùng thử nói tới truyện Chả có gì là bất thường vì nó tiêu biểu cho một cách nhìn khác của Trí. Có một cô Linh cực kì xinh đẹp. Lúc vô truyện Linh mười sáu tuổi. Truyện có gần một tá cái chết. Cha Linh thợ hồ có tật hay mò mẫm quán xá một hôm đi mò bị xe đụng chết. Mẹ đi móc cua bị rắn cắn chết. Đạt, thiếu gia đẹp trai nho nhã ăn nói ngọt ngào có kèm cả thơ – chồng thứ nhất của Linh chết vì ngộ độc rượu. Có một con với Linh.

Hùng dân đi xe có người lái chết vì nổ lốp xe. Chồng thứ hai có một con với Linh.

Thầy Nam mê Linh bị đánh ghen tới mất trí.

Đến Linh bị cái ly của Hiếu ném trúng đầu do ghen, Linh chết… Hiếu là chồng thứ ba có một con với Linh…

Như vậy mà không có gì bất thường bởi cuộc đời có vô số cái rầu lòng hơn. Trí kể với giọng dường như bông đùa thực sự làm dịu bớt cái ác liệt. Quan trọng nhất, phần ẩn dụ sâu sắc của truyện ngắn này là cái đẹp được theo đuổi được bảo vệ được đánh giá đúng. Linh đẹp. Nhiều người chết trong cuộc đời Linh. Hai người chồng đầu chết bất đắc kỳ tử, Linh mang tiếng sát chồng tưởng là chấm hết nhưng cái đẹp rực rỡ ấy không thể để hoài phí. Hiếu chàng trai ngỗ ngược nhất cái gia đình giàu có đã lao vào người con gái mang tiếng sát phu để lấy cô để cưu mang cả những đứa con cô. Các chàng trai đến với Linh đều là người đáng giá, giàu có, đàng hoàng, họ đánh giá cao cái đẹp… Và cả câu chuyện cố làm giọng không có gì bất thường, Trí đã miêu tả một không khí đẹp của vùng quê nghèo nơi các chàng trai phương xa đổ đến vì một bông hoa. Linh nghèo côi cút, cả một rừng cánh tay dân ruộng đưa ra nâng đỡ. Linh chết nhưng cái đẹp không chết. Những đứa con Linh được chia cho ông bà ruột thịt chăm sóc… Dù có chuyện gì thì cái đẹp vẫn được bảo vệ.

Tác giả có lẽ cũng không ý thức được cuộc sống và tâm hồn mình dù xáo trộn phức tạp giằng kéo vẫn có một khoảng lớn lao dành cho sự thiện cho cái đẹp. Điều đó in dấu rất đậm trong sáng tác của anh. Sau  nữa, các truyện ngắn của Trí phần lớn có cốt truyện. Những truyện như Đồ tể, Ngoại tình, Chả có gì là bất thường đều có dung lượng tiểu thuyết. Các tình huống mở ra rất nhiều lối đi và nhân vật thì ai có giọng ấy, rất ấn tượng.

Chúc mừng Nguyễn Trí, cây bút thật nhiều năng lượng.

Lê Minh Khuê
Nguồn: Người Đại Biểu

Các bài viết khác

• Tâm thức mới của miền Nam nước Mỹ
• Một “hồi ký” gây bối rối: Di sản - của ai?
• Chơi vơi giữa dòng
• Văn minh, nhân thân, và bạo lực – Đọc Amartya Sen
• Cái nhìn về một cuộc nội chiến
• 1% sẽ ăn hết của 99%
• Âm vang núi của Hosseini
• Đương đầu với quá khứ
• Thật giả ở thiên đường
• Và dãy núi vang vọng
• Xem thêm các bài viết khác >>